Dwieście lat temu przyszedł na świat Fiodor Dostojewski, genialny pisarz i jeden z nielicznych twórców w dziejach literatury, który zmierzył się w swoich powieściach z odwiecznymi problemami tkwiącymi w psychice człowieka – walki dobra i zła. Bez wątpienia pozostaje jednym z najwybitniejszych twórców prozy psychologicznej. W swoich dziełach przedstawiał również idee i kierunki filozoficzne popularne wśród kręgów inteligencji rosyjskiej drugiej połowy XIX wieku. Większość z nich poddał krytyce, a zwłaszcza te, które głosiły konieczność otwarcia carskiej Rosji na cywilizację Zachodu i wprowadzenia systemu polityczno-ustrojowego panującego w krajach zachodniej Europy. W powieści „Biesy”, będącej swoistą rozprawą pisarza z ideami radykalnych odłamów rosyjskich grup rewolucyjnych, jest nawet swoista wizja przyszłości Rosji (tzw. szygalewizm – nazwa pochodząca od nazwiska jednej z postaci występujących na kartach powieści, niejakiego Szygalowa). Warto zacytować ten przerażający opis przyszłego utopijnego państwa, w którym nastąpi: „podział ludzkości na dwie nierówne części. Dziesiąta część zyska wolność osobistą i nieograniczoną władzę nad pozostałymi dziewięcioma dziesiątymi. Te zaś mają utracić status osoby, przeobrazić się w coś w rodzaju stada, a w cyklu przeistoczeń przy zachowaniu bezgranicznego posłuszeństwa osiągną stan pierwotnej niewinności, jakby pierwotny raj, w którym zresztą mają pracować”.
Czy Dostojewski w proroczym przebłysku dostrzegł przyszłe państwo komunistyczne?…
Nie jest to jedyne pytanie dotyczące dzieł i biografii pisarza. Jego życie było niezwykłe, naznaczone dramatami, epilepsją – z którą zmagał się do końca swoich dni, śmiercią jedynego syna Aloszy, burzliwymi związkami z kobietami, depresją i uzależnieniem od hazardu.
Aresztowany wiosną 1849 roku za przynależność do tzw. „koła pietraszewskiego”, nieformalnego socjalistycznego kółka dyskusyjnego założonego przez Michaiła Butaszewicza-Pietraszewskiego, w listopadzie 1849 roku został skazany na karę śmierci. Ułaskawiony w ostatniej chwili – gdy stał już naprzeciw plutonu egzekucyjnego – przez cara Mikołaja II. Przeszedł niezwykłą metamorfozę, stając się ostatecznie ultrareakcjonistą: piewcą „samodzierżawia”, przeciwnikiem zachodniego liberalizmu i socjalizmu, przekonanym o doniosłej roli Rosji w tworzeniu przyszłej historii świata.
Warto zgłębić szczegóły biografii tego genialnego pisarza i jednocześnie nietuzinkowego człowieka.
Opracował:
Dział Strategii Rozwoju i Promocji
Stanisław Mackiewicz Cat, „Dostojewski”, Wydawnictwo „Pax”, Warszawa 1979, Wydawnictwo „Puls”, Londyn 1993, Wydawnictwo Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013
Ryszard Przybylski, „Dostojewski i «przeklęte problemy»”, Wydawnictwo „Sic!”, Warszawa 2010.
Linki do katalogu bibliotek mokotowskich:
Biografia Dostojewskiego w Wyp. Nr 20
Biografia Dostojewskiego w Wyp. Nr 63 i Czyt.N nr XXI
Biografia Dostojewskiego w Wyp. Nr 8 i Wyp. Nr 35
Biografia Dostojewskiego w Wyp. nr 125
Biografia Dostojewskiego w BD nr III
