Lekcje uważności : moderniści i realizm
Autor: Paczoska, Ewa
Lekcje uważności - opis wydawcyKsiążka jest poświęcona przygodom realizmu - jednej z najważniejszych, a zarazem najbardziej skomplikowanych i kontrowersyjnych kategorii w historii literatury. Ewa Paczoska przypomina formuły realizmu, które proponowali pisarze pod koniec XIX wieku, wskazując drogi przemian realizmu w kolejnym stuleciu. Autorka zanurza się w czas powstania powieści, przywołuje doświadczenia jej ówczesnych
czytelników, sięga do literatury i prasy tamtej epoki. Proponuje też wycieczkę w przyszłość i nowe spojrzenie na realizm z punktu widzenia estetyki współczesnego performance`u.W pierwszej części książki autorka pokazuje, jak pisarze przełomu XIX i XX wieku borykają się z nowymi pytaniami o status realności, wynikającymi z doświadczeń nowoczesnego podmiotu, a także z faktu, że przedstawienia realistyczne wykorzystuje w coraz większym stopniu literatura popularna. Głównymi bohaterami są tu Bolesław Prus i Henry James (jako pisarze i autorzy refleksji z kręgu teorii powieści), którzy przeprowadzają w swojej twórczości charakterystyczne "lekcje uważności": jako przeciwwagę dla uwagi rozpraszanej przez nowoczesną kulturę miejską (charakteryzującej się nadmiarem znaków), a jednocześnie ściśle kontrolowanej przez systemy władzy politycznej oraz ekonomicznej.Celem artystów było poszukiwanie tego, co przeoczane przez widowiska uwagi organizowane przez społeczeństwo spektaklu i dyktowane przez dysponentów kultury, także poszukiwanie tego, co ukrywa się poza obrębem oficjalnych dyskursów. Analizując "lekcje uważności", autorka przywołuje zarówno pisarzy kojarzonych raczej z "tradycyjnym" realizmem, jak i tych, którzy zaistnieli w historii literatury jako radykalni eksperymentatorzy i burzyciele powieściowej formy. Dla nich wszystkich, zdaniem autorki, ważny pozostaje imperatyw prawdy. Nie opuszczają oni obszaru realizmu, tylko wciąż, w różnych kierunkach, rozszerzają jego pole i testują jego granice. Program nowego realizmu, który proponują Prus i James, zmierza od formuły "reprezentacji" do formuły "obecności". Ta propozycja wskazuje już drogi przemian realizmu w XX wieku.Część II książki, Poszerzanie obszaru, rozpoczyna się od szkiców ilustrujących borykanie się z problematyką realności na początku XX wieku na przykładzie fenomenu panoramy i prób jej literackiego dopełnienia. U schyłku wieku XIX powieść traktuje się często, także w polskiej krytyce literackiej, jako wzór przebrzmiały, bo związany z kanonem realizmu. Odchodzi się od modeli klasycznej powieściowej fabuły, zmienia status "zdarzenia", porzuca reguły gry z czytelnikiem. Jednocześnie powieść wciąż pozostaje podstawowym (mimo młodopolskiej kariery dramatu, poezji i powszechnej praktyki międzyrodzajowych mieszanek) gatunkiem umożliwiającym realizację fundamentalnych zadań poznawczych literatury: tych związanych z odkrywaniem tajemnic psychiki i tych skierowanych w stronę demistyfikacji społecznych stereotypów. Najradykalniejsi z destruktorów wzorców prozy realistycznej (Tadeusz Miciński, Karol Irzykowski) powieściowość negują i kompromitują, aby do niej powracać. Powieściowość łączy się bowiem z poszukiwaniem tak ważnej dla modernistów "całości" - w sensie kompozycyjnym i filozoficznym. Następnie przedmiotem refleksji są: międzywojenne rozpoznawanie realizmu jako metody twórczej, eksperymenty realistów tego czasu (na przykładzie Karola Irzykowskiego i Virginii Woolf), zmaganie się z kategorią przedstawialności świata (które autorka analizuje, przywołując utwory zapisujące doświadczenia I wojny światowej i powojennej "normalności").Aneks zawiera dwa szkice o epopei. W rozdziale zatytułowanym "Zamiast zakończenia" autorka pokazuje przygody realistów z grupy "Przedmieście" w rzeczywistości PRL-u. Uwagi końcowe kierują ku współczesnej poetyce performance`u - ta forma sztuki organizuje dziś "lekcje uważności" podobne do tych, które proponowali czytelnikowi modernistyczni powieściopisarze.
Zobacz pełny opisOdpowiedzialność: | Ewa Paczoska. | ||||||||||||||||||
Seria: | Nowe Monografie | ||||||||||||||||||
Hasła: | 1801-1900 1901-2000 Literatura polska Modernizm Powieść Realizm Monografia Literaturoznawstwo | ||||||||||||||||||
Adres wydawniczy: | Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018. | ||||||||||||||||||
Wydanie: | Wydanie I. | ||||||||||||||||||
Opis fizyczny: | 376, [1] strona ; 21 cm. Uwagi: | Bibliografia na stronach 355-368. Indeks. | Forma gatunek: | Książki. Publikacje naukowe. | Dziedzina: | Literaturoznawstwo | Zakres czasowy: | 1880-1979 r. | Powstanie dzieła: | 2018 r. | Powiązane zestawienia: | Literatura polska - tematyka | Modernizm – literatura polska Powieść - teoria Skocz do: | Inne pozycje tego autora w zbiorach biblioteki | Dodaj recenzje, komentarz | Inne pozycje z serii | |
Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):
(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)
CzN nr IV
ul Wiktorska 10
tel. 22 845 00 88
Sygnatura: 57.838
Numer inw.: 57838
Dostępność: tylko na miejscu
Komentarze i rezencje
Serie (cykl) Nowe Monografie należy czytać w określonej kolejności:
One : wywiady Teresy Torańskiej w ujęciu genologicznymOne. Wywiady Teresy Torańskiej w ujęciu genologicznym - opis wydawcyCzytelnik znajdzie tu charakterystykę dialogów Torańskiej w odniesieniu do wzorca gatunkowego. Opisane techniki prowadzenia wywiadów mogą być adaptowane oraz rozwijane w praktyce dziennikarskiej. |
Powieść w świecie prasy : Bolesław Prus i inniPowieść w świecie prasy. Bolesław Prus i inni - opis wydawcyKsiążka prezentuje związki pomiędzy powieścią i prasą w ostatnich trzech dekadach XIX wieku z pewnym "wychyleniem" w czasy późniejsze. Pokazuje, że powieść tego okresu to nie tylko literatura zamieszczona w prasie, lecz także kompozycja na różne sposoby współpracująca [...] |
Polszczyzna spolegliwa : o języku "Dzienników" Marii DąbrowskiejPolszczyzna spolegliwa - opis wydawcyKsiążka ukazuje językowe aspekty Dzienników Marii Dąbrowskiej - czołowej przedstawicielki inteligencji humanistycznej I połowy XX wieku. Prowadzone przez autorkę Nocy i dni dzienniki stanowią w znacznej mierze opis języka pokolenia żyjącego w okresie II Rzeczypospolitej i pierwszej połowy PRL-u, a [...] |
Lekcje uważności : moderniści i realizmLekcje uważności - opis wydawcyKsiążka jest poświęcona przygodom realizmu - jednej z najważniejszych, a zarazem najbardziej skomplikowanych i kontrowersyjnych kategorii w historii literatury. Ewa Paczoska przypomina formuły realizmu, które proponowali pisarze pod koniec XIX wieku, wskazując drogi przemian realizmu w kolejnym stuleciu. [...] |