Gdybyście mnie zapytali, skąd te dzieje i legendy z wonią lasów pomieszane, z rosą wilgotnych prerii i z wigwamów snującym się dymem, z biegiem wielkich rzek, z ich dzikim brzmieniem, podobnym do grzmotów - odrzekłbym wam, odpowiedział: Z lasów, prerii i z wielkich jezior Północy, z krainy Odżibwejów, z krainy Dakotów. Z gór, wrzosowisk i bagnistych pól, gdzie dziki ptak Shuh-shuh-gah karmi się wśród trzcin i sitowia. [z "Pieśni o Hojawacie" H. W. Longfellowa]
Sat-Okh w języku shawnee Długie Pióro, właśc. Stanisław Supłatowicz, ps. „Kozak” ur. prawdopodobnie 15 kwietnia 1925 w Kanadzie, zm. 3 lipca 2003 w Gdańsku – polski pisarz, gawędziarz i artysta, były żołnierz Armii KrajowejWg własnych relacji urodził się w osadzie Indian w dorzeczu rzeki Mackenzie w Kanadzie. Był synem polskiej uciekinierki z Syberii Stanisławy Supłatowicz oraz wojennego wodza plemienia Szaunisów Szawanezów Leoo-Karko-Ono-Ma Wysokiego Orła. Wychowywał się wśród Indian w Kanadzie.
W 1937 lub 1938 roku przybył wraz z matką do Polski, gdzie matka [>>] wyrobiła mu metrykę, w której zmieniła część jego danych, ukrywając jego indiańskie pochodzenie. W tworzonej dokumentacji jako miejsce urodzenia wpisano Aleksiejewkę w Rosji, rok urodzenia zmieniono na 1925, a jako ojca wpisano Leona Supłatowicza, pierwszego męża matki. Po nim otrzymał także nazwisko, zaś na imię wybrano męską formę imienia matki – Stanisław[1]. Zamieszkał w Radomiu[2].
Po klęsce polskiej armii w czasie wojny obronnej Sat-Okh podjął naukę na tajnych kompletach oraz zaangażował się w działalność w SZP i ZWZ. W 1940 roku został aresztowany przez gestapo i skierowany do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, jednak podczas transportu do obozu wyskoczył z wagonu bydlęcego i uciekł. W czasie ucieczki został ranny, ukrywał się na wsi. Następnie został żołnierzem Armii Krajowej ps. „Kozak”, walczył w III batalionie 72 pułku pi ty AK w rejonie Częstochowy, w Okręgu AK „Jodła”. Wielokrotnie ranny, za męstwo w walce odznaczony Krzyżem Walecznych[2].
Po wojnie Supłatowicz za przynależność do AK został aresztowany i uwięziony. Po uwolnieniu przez wiele lat pływał jako marynarz na statkach Polskich Linii Oceanicznych, w tym na MS Batory. Osiadł na stałe w Gdańsku[2] Wrzeszczu przy al. Wojska Polskiego[3], założył rodzinę[2].
W 1958 roku zaczął pisać książki odnoszące się do swojej indiańskiej przeszłości, tłumaczone na wiele języków świata. W latach 70. uczestnik licznych spotkań autorskich i telewizyjnych programów dla młodzieży „Teleranek”, „Ekran z bratkiem”. Uważany za jednego z pionierów ruchu indianistów w Polsce, współtwórcę i czołową postać nieformalnego Polskiego Ruchu Przyjaciół Indian PRPI. Zajmował się także wyrobem indiańskiego rękodzieła, malował, pisał też wspólnie z Yackta-Oya[2].
Supłatowicz zmarł 3 lipca 2003 roku w Szpitalu Marynarki Wojennej w Gdańsku, a 8 lipca został pochowany na gdańskim Cmentarzu Srebrzysko.
Kontrowersje dotyczące indiańskiego pochodzenia
Jest sporo nieścisłości dotyczących pochodzenia i biografii Sat-Okha. Jak sam opowiadał, matka, wyrabiając mu w Polsce metrykę, zatroszczyła się, by nie pojawiły się w niej żadne informacje o jego pochodzeniu. Wielu dziennikarzy i reporterów ubarwiało jego historię, dopasowując ją do aktualnych wymogów politycznych lub własnych celów. Niektórzy badacze biografii Sat-Okha kwestionują jego indiańskie pochodzenie, twierdząc, iż urodził się w latach 20. XX w. Radomiu lub na terenie b. ZSRR. Supłatowicz zaprzeczał tym informacjom[1]. W roku 2017 ukazała się książka reporterska Dariusza Rosiaka „Biało-czerwony. Tajemnica Sat-Okha”, w której autor na podstawie swoich dociekań przedstawił krytyczne wnioski wobec indiańskiego pochodzenia Stanisława Supłatowicza[4][5].
Upamiętnienie
W Wymysłowie niedaleko Tucholi znajduje się prywatne Muzeum Indian Ameryki Północnej im. Sat-Okha[2].
W 2011 roku rozpisano konkurs na patronów dla tramwajów PESA 120NaG kursujących po Gdańsku. Wśród wybranych postaci historycznych znalazł się także Sat-Okh[6] numer boczny 1017[7].
Ok. 10-kilometrowy odcinek trasy S7 biegnący w granicach gminy Szydłowiec nosi nazwę „Indiańska Droga Sat-Okha”[8] Stanisław Supłatowicz w 1944 roku wstąpił do oddziału 72 pp w Podobwodzie Szydłowiec Armii Krajowej[2].
Twórczość
Ziemia słonych skał 1958
Biały mustang 1959
Dorogi schodjatsja w jęz. ros., wspólnie z Antoniną Leonidovną Rasulovą 1973
Powstanie człowieka 1981
Fort nad Athabaską wspólnie z Yackta-Oya 1985
Biały Mustang. Baśnie i legendy indiańskie 1987
Głos prerii 1990
Tajemnica Rzeki Bobrów 1996
Serce Chippewaya 1999
Walczący Lenapa 2001
