W "Neurotycznej osobowości naszych czasów" Horney przedstawia obraz neurotyka, z jego konfliktami, lękami, cierpieniem i trudnościami, jakie ma on z samym sobą oraz w kontaktach z innymi ludźmi, a także próby ich rozwiązania. Jest to podsumowanie doświadczeń zdobytych przez autorkę w pracy klinicznej nad nerwicami, a jednocześnie ilustracja pewnego etapu rozwoju myśli neopsychoanalitycznej.
Karen Horney 1885-1952. Karen Danielson przyszła na świat 16 września 1885 roku w Blankensee w północnych Niemczech. Ojciec był kapitanem statków dalekomorskich, matka zajmowała się domem. Karen zachowała w pamięci surowego i autorytarnego ojca, który w jej odczuciu nie darzył ją wystarczającym zainteresowaniem. Była silnie związana z matką. W 1904 roku rodzice rozstali się. W 1906 roku rozpoczęła studia medyczne we Freiburgu. Uniwarsytet Freiburski był w owym czasie pierwszym dopuszczającym kobiety do studiów medycznych. W trakcie studiów Karen dwukrotnie zmieniała uczelnię [>>] – studiowała w Getyndze i w Berlinie. Podczas studiów poznała studenta prawa, Oskara Horneya. Pobrali się w 1909 roku. Rok później przyszła na świat pierwsza z trzech córek. W czasie studiów zainteresowała się bardzo modną podówczas psychoanalizą.
W 1911 roku, po śmierci marki, rozpoczęła analizę własną. W 1920 roku rozpoczęła pracę w Instytucie Psychoanalizy w Berlinie, gdzie prowadziła wykłady. Jako nauczycielka psychoanalizy była również związana z nowojorską The New School. Pierwsza połowa lat dwudziestych była trudnym okresem dla Karen Horney. Śmierć ukochanego brata oraz narastający konflikt w małżeństwie wywołał depresję i myśli samobójcze. W 1926 roku małżeństwo z Oskarem rozpadło się a w 1930 Karen wraz z trzema córkami wyemigrowały do Stanów Zjednoczonych. Osiadły w Nowym Jorku. Współpracowała z chicagowskim Instytutem Psychoanalitycznym, prowadziła praktykę i opracowywała własne koncepcje dotyczące zaburzeń naurotycznych. W 1937 roku wydała swoją najważniejszą książkę, „Neurotyczna osobowość naszych czasów”. W 1941 roku została dziekanem Amerykańskiego Instytutu Psychoanalitycznego. Założyła też Towarzystwo Rozwoju Psychoanalizy. Uświadomiwszy sobie pogłębiające się różnice między jej własnym podejściem a klasyczną psychoanalizą zrezygnowała z funkcji w Instytucie Psychoanalizy. Związała się z Medical College w Nowym Jorku. Prowadziła też praktykę psychiatryczną. Zmarła 4 grudnia 1952 roku. Podstawowe założenia:
Choć pierwsze lata aktywności terapeutycznej Horney wiązały się ściśle z psychoanalizą, to szybko stało się jasne, że nie wszystkie poglądy lansowane przez Freud i jego zwolenników były przez nią podzielane. Wydaje się, że jedną z kluczowych różnicy jest głębokie przekonanie Horney o dużym wpływie czynników kulturowych na powstawanie nerwic. Horney zwróciła uwagę na to, że w teoriach Freuda brakuje uwzględnienia czynnika kulturowego – szczególnie w przypadku sposobu kształtowania się wzorców kobiecości i męskości. Wzorce te w sposób niewątpliwy nie należą do katalogu zachowań wrodzonych a także są kulturowo i czasowo zmienne. Zwrócenie uwagi na kulturowe i społeczne uwarunkowania zaburzeń miały jedno ze źródeł we współpracy z Erichem Frommem. Drugim ze źródeł było kliniczne doświadczenie Horney – najpierw z pacjentami europejskimi a potem amerykańskimi. Różnice w strukturach osobowości, jakie obserwowała, rzuciły nowe światło na rolę czynnika kulturowego.
Horney zakwestionowała również powszechność „zazdrości o członek” – jej zdaniem może ona występować sporadycznie u kobiet neurotycznych. Zwróciła również uwagę, że freudowska koncepcja powstała w oparciu o doświadczenie kliniczne – a zatem takie, w którym uwzględniany jest materiał pochodzących od osób zaburzonych. Podkreślała, że w istocie o kobietach zdrowych nic Freud nie wiedział. „Zazdrości o członek” przeciwstawiła „zazdrość o macicę” rozumianą jako zazdrość o możliwość wydania na świat potomstwa. Zdaniem Horney męskie dążenie do sukcesu i rywalizacji jest dla mężczyzn substytutem zdolności do rodzenia. Psychologia kobiet była też jednym z obszarów badawczych. Zwróciła uwagę na rolę kultury w kształtowaniu w kobietach przekonania o ich zależności od mężczyzn, na to, że kobiety postrzegane są jako czarujące i urocze przedmioty. Wyrażała głębokie przekonanie, że kobiety nie zostały stworzone jako słabe, zależne, uległe i poświęcające się – takimi stworzyła je kultura patriarchalna.
Wiele miejsca poświęciła Horney zagadnieniu lęku. Stwierdziła, że jako bezbronne dzieci odczuwamy tzw lęk podstawowy. Każdy z nas konstruuje swój własny sposób radzenia sobie z owym poczuciem bezbronności i osamotnienia w świecie. To, w jaki sposób to robimy uzależnione jest od wczesnodziecięcych doświadczeń w relacjach z rodzicami, od tego jak je odbieramy i zapamiętujemy. Horney zwróciła uwagę na trzy podstawowe sposoby radzenia sobie z tym lękiem przez pacjentów neurotycznych – nastawienie „ku”, „od” i „przeciwko” ludziom. Każdy z tych sposobów pojawia się również u osób zdrowych jednak u neurotyków wzorce te są sztywne i nie podlegają sytuacyjnym modyfikacjom. Osoby nastawione „ku” radzą sobie z lękiem poprzez zabiegania o akceptację, pochwały, bycie potrzebnym. Potrzeba miłości takich osób znajduje swą manifestację w ustawieniu się w pozycji niższości wobec innych, przedkładaniu potrzeb innych osób ponad własne. Nastawienie „przeciwko” wiąże się z toczeniem nieustannej walki z innymi, którzy niezależnie od okoliczności postrzegani są jako wrogowie. Zaprzecza się istnieniu potrzeby związku i bliskości. Nastawienie „od” cechuje się potrzebą utrzymania dystansu względem siebie i innych. Jest to powiązane z lękiem przed jakimkolwiek emocjonalnym zaangażowaniem. W osobowości neurotycznej schematy te nie dość że są sztywne to często możemy obserwować sprzeczność tendencji i konflikt trzech postaw.
