Biblioteka Publiczna

Herod-baba ; Bratanki ; Pan na czterech chłopach : opowiadania historyczne z XVIII wieku

Autor: Kraszewski, Józef Ignacy

Notka biograficzna

Czasy panowania Augusta II Mocnego. Bohater powieści - Zygmunt Piętka herbu Ślepowron poślubia mieszkającą w sąsiedztwie Elżbietę z Okoniów Pieńkowską. Połowica jest osobą stanowczą, energiczną, hardą, twardego charakteru, stanowczą w postępowaniu. Nieprzypadkowo więc stryj jej ma w zwyczaju mówić o niej "herod-baba". Tymczasem Zygmunt jest lekkoduchem, który woli spędzać czas na

ucztach, zabawach przy kuflu w karczmie niż u boku żony rządzącej twardą ręką wspólnym gospodarstwem. Pewnego dnia Zygmunt wyjeżdża na sejm do Warszawy, gdzie poznaje tancerkę o nazwisku Duparc, przebywającą na dworze królewskim. Bohater zakochuje się w niej bez pamięci. Nie namyślając się długo, zabiera część majątku i potajemnie opuszcza żonę i gospodarstwo, udając się za kochanką do saskiej stolicy - Drezna. Elżbieta dowiaduje się o wiarołomstwie męża i nie chce puścić płazem zdrady małżeńskiej. Przy pomocy stryja Eligiusza i kilku przyjaciół udaje się także do saskiej stolicy, aby odnaleźć Zygmunta i przykładnie go ukarać. Nie wie, że czeka ją emocjonująca i pełna przygód podróż oraz wiele ciekawych przeżyć w stolicy Saksonii. Jak zakończy się historia tego małżeństwa? Nie zdradzę szczegółów, dodam jedynie, że odpowiedź będzie dla czytelnika zaskoczeniem. Dzieje małżeństwa Elżbiety i Zygmunta Piętków są dla autora tej powieści pretekstem do ukazania obyczajowości czasów saskich. Czytelnik obserwuje obyczaje i życie codzienne szlachty i magnaterii polskiej oraz saskiej. Widzi także obraz dworu królewskiego. Warstwy te charakteryzuje spędzanie czasu na ciągłych ucztach, zabawach, festynach, przedstawieniach teatralnych. Autor w negatywnym świetle przedstawia obyczajowość czasów saskich. Jej główne cechy to powszechne wiarołomstwo, intrygi, zanik życia rodzinnego, lekceważenie wszelkich zasad moralnych, ciągła zabawa, rozrzutność, marnotrawstwo grosza prywatnego i publicznego na zabawy i romanse. Powyższe cechy obyczajowości Kraszewski przedstawia na kartach tej powieści jako charakterystyczne dla okresu panowania Augusta II Mocnego. A przykład idzie z samej góry, czyli ze słynącego z rozpusty i rozrzutności dworu królewskiego, szczególnie od samego monarchy zasiadającego na saskim i polskim tronie. Autor ocenia opisaną wyżej sytuację w sposób jaskrawie negatywny. Samej historii w "Herod-babie" jest niewiele, bowiem jej tło stanowi, jak wspomniałem, obyczajowość epoki saskiej. Autor przedstawia ją w sposób barwny i ciekawy dla czytelnika. Powieść można z czystym sumieniem polecić czytelnikom, zachęcając ich do lektury "Herod-baby". Utwór jest ciekawy, napisany barwnym językiem, zawiera doskonałe walory edukacyjne, jest wspaniałą lekturą uzupełniającą dla osób pragnących poznać panoramę obyczajową epoki saskiej. Moim zdaniem, "Herod-baba" to jeden z lepszych utworów J.I. Kraszewskiego. Powieść ta dziś jest nieco zapomniana i, według mnie, niedoceniona należycie, przy czym zupełnie niesłusznie. Polecam ten utwór wszystkim lubiącym powieści historyczne, nie tylko miłośnikom twórczości Bolesławity. Naprawdę warto.

Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):

(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)

Kraszewski, Józef Ignacy

Kraszewski Józef Ignacy, pseud. B. Bolesławita, ur. 28 VII 1812, Warszawa, zm. 19 III 1887, Genewa, powieściopisarz, poeta, publicysta, historyk, wydawca, działacz społeczny. 1830 uczestnik spisku przedpowstaniowego w Wilnie 1831–32 więziony, 1841–51 wydawca i redaktor „Athenaeum”; początkowo w kręgu koterii petersburskiej, stał się w ciągu lat 50. rzecznikiem umiarkowanych idei liberalno-demokratycznych 1858 upomniany na audiencji przez papieża Piusa IX za „niemoralną” tendencję dzieł, antycypujących program pozytywizmu; 1859–62 redaktor „Gazety Codziennej” od [>>] 1861 „Gazeta Polska”; 1863 zagrożony aresztowaniem wyjechał z Warszawy i osiadł w Dreźnie; zwalczał w prasie europejską antypowstaniową propagandę rosyjską, po klęsce powstania zaś tendencje konserwatywno-ugodowe i ultramontańskie w kraju „Z roku... Rachunki” 1867–70, rozwijał także działalność przeciw zaborcom 1883–85 więziony w Moabicie i Magdeburgu za współpracę z wojskowym wywiadem francuskim; 1879 uczczony w Krakowie jubileuszem 50-lecia twórczości który stał się ogólnopolską manifestacją kulturalną i patriotyczną; 1882 inicjator i współzałożyciel Macierzy Polskiej; od 1872 członek AU. Z rozległej i różnorodnej twórczości Kraszewskiego, obejmującej prawie wszystkie dziedziny piśmiennictwa ponad 600 tomów, a także malarstwo i muzykę, popularność zachowały liczne powieści historyczne, nowatorskie wówczas w sposobie łączenia fikcji i faktów historycznych Kraszewski wypracował różny od walterskotowskiego typ romansu dokumentalnego, zawierające obraz dziejów Polski, ukształtowany polemicznie wobec historiozofii szkoły krakowskiej cykl 29 powieści przedstawiających historię polską od czasów prahistorycznych — Stara baśń 1875, do Augusta III — Saskie ostatki 1889, ponadto Zygmuntowskie czasy 1846, tzw. trylogia saska: Hrabina Cosel 1874, Brühl 1875, Z siedmioletniej wojny t. 1–2 1876, powieści z czasów stanisławowskich, m.in. Macocha 1873, Barani kożuszek 1880, tzw. powieści ludowe, zwłaszcza Ulana 1843, ze śmiałą i nowatorską wówczas analizą przeżyć chłopki skrzywdzonej przez pana do tego cyklu należą m.in. Ostap Bondarczuk 1847, Chata za wsią, t. 1–3 1854–55, Jermoła 1857 oraz niektóre współczesne powieści społeczno-obyczajowe Latarnia czarnoksięska 1843–44 i społeczno-polityczne zwłaszcza związane z powstaniem styczniowym Dziecię Starego Miasta 1863 i popowstaniową polemiką z konserwatyzmem Morituri, t. 1–2 1874, Szalona, t. 1–2 1882. Ponadto wiersze Bajki i bajeczki 1855, opowiadania, utwory dramatyczne komedia Panie Kochanku 1867, szkice z podróży Kartki z podróży 1858–64, wydanie 2 t. 1–2 1977, studia literackie Kraszewski o powieściopisarzach i powieściach 1962, historyczne Polska w czasie trzech rozbiorów, t. 1–3 1872–75, edycje źródeł historycznych i pamiętników oraz Dzieł W. Szekspira t. 1–3 1875–77, wspomnienia Pamiętniki 1972; przez całe życie prowadził rozległą korespondencję. Nazwany „człowiekiem-instytucją” odegrał doniosłą rolę w ukształtowaniu kultury polskiej XIX w. Powieści ludowe t. 1–2 1955, Cykl powieści historycznych... t. 1–29 1958–63, Dzieła: Powieści obyczajowe 1959–88, Powieści historyczne 1961–91; Poezje wybrane 1988.

Źródło: encyklopedia.pwn.pl

---

Inne pozycje tego autora w zbiorach biblioteki: