Biblioteka Publiczna

Postęp i głupstwo. T. 2, Krytyka literacka, wspomnienia 1945-1956

Autor: Kott, Jan

Notka biograficzna

Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):

(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)

Kott, Jan

Data i miejsce urodzenia: 27 października 1914, Warszawa. Data i miejsce śmierci: 23 grudnia 2001, Santa Monica USA. Naukę w warszawskim gimnazjum im. Adama Mickiewicza rozpoczął w 1927. Dwa lata później zainicjował działalność grupy „Młoda Swastyka” i na hektografie odbijał pismo o tej samej nazwie. Debiutował w 1932 artykułem Kryzys zamiłowań estetycznych, wydrukowanym w „Kuźni Młodych” nr 2 i z pismem tym współpracował przez kolejne dwa lata. Należał wtedy do Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej wystąpił w 1934. Po egzaminie maturalnym w 1932 podjął [>>] na Uniwersytecie Warszawskim studia prawnicze, ukończone w 1936. Równocześnie pobierał nauki w Instytucie Francuskim, gdzie w 1935 uzyskał „Certificat de droit”. W okresie studiów brał udział w zebraniach i pracach Koła Polonistów i przewodniczył Kołu Socjologii Pozytywnej. Artykuły, szkice i recenzje ogłaszał m.in. w „Życiu Akademickim” 1932-1934, „Pionie” 1934-1938, „Kamenie” 1935-1936, „Okolicy Poetów” 1935-1936, „Przeglądzie Współczesnym” 1935-1937, „Sygnałach” 1937 i „Wiedzy i Życiu” 1937-38. W 1933 został członkiem federacyjnego Zrzeszenia Związków Zawodowych Literatów Polskich. Od 1937 pracował kolejno w Funduszu Pracy i Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W 1938 otrzymał stypendium rządu francuskiego i przez rok przebywał w Paryżu, gdzie przygotowywał doktorat z filologii romańskiej. Po powrocie w sierpniu 1939 do Warszawy został zmobilizowany i brał udział w obronie stolicy w 21. Pułku Pi ty „Dzieci Warszawy”. Następnie do 1941 przebywał w zajętym przez ZSRR Lwowie, gdzie pracował w Państwowym Wydawnictwie Książek Mniejszości Narodowych, potem w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich, a następnie w archiwum państwowym. W grudniu 1941 wrócił do Warszawy i utrzymywał się z nielegalnego handlu. Prowadził działalność konspiracyjną, m.in. w Klubach Inteligencji Postępowej. W 1944 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej od 1948 PZPR i pracował w jej Wydziale Inteligenckim. Od tego samego roku był członkiem Armii Ludowej i współredagował konspiracyjne pismo „Młoda Demokracja”. Opracował w tym okresie zbiór szkiców Mitologia i realizm wydany w 1946. Po upadku powstania warszawskiego przebywał niedaleko stolicy i na krótko przyłączył się do walczącego w rejonie Piaseczno-Tarczyn oddziału partyzanckiego, który musiał opuścić z powodu choroby później przebywał w Krakowie i Szczawnicy. Po zakończeniu wojny zamieszkał w �?odzi, gdzie kontynuował pracę literacką i naukową. W latach 1945-1948 należał do zespołu redakcyjnego tygodnika „Kuźnica”, w którym publikował artykuły i recenzje teatralne. W tym okresie współpracował także z „Odrodzeniem” 1945, cykl Po prostu i „Przekrojem” od 1946 miał stały felieton Kropka nad i oraz z miesięcznikiem „Twórczość” 1945-1946, 1949-1952. W 1947 uzyskał na Uniwersytecie �?ódzkim doktorat z filologii romańskiej na podstawie pracy Mitologia i realizm promotorem był Zygmunt Czerny. W następnych latach prowadził badania nad polskim Oświeceniem. Należał do inicjatorów i zespołu założycielskiego Instytutu Badań Literackich w latach 1948-1949 był zastępcą dyrektora, od 1948 kierował także działem wydawnictw placówki. W 1948 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W rok później przeniósł się do Wrocławia, gdzie wspólnie z Tadeuszem Mikulskim kierował oddziałem IBL. Najpierw objął katedrę literatury romańskiej, a w 1951 katedrę filologii polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim. Od 1950 do 1955 był członkiem komitetu redakcyjnego w „Pamiętniku Literackim”, a od 1955 do 1957 redagował serię wydawniczą IBL pt. „Studia Historycznoliterackie”. W 1952 wszedł w skład Rady Naukowej IBL i w tym samym roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Wrocławskim. Po powrocie do Warszawy w 1953 wykładał historię literatury polskiej na UW. Równocześnie kontynuował badania w IBL do 1957 i pełnił w instytucie funkcję zastępcy dyrektora 1953-1955, a następnie kierownika Działu Historii Teatru. Redagował serie wydawane przez IBL: „Teatr Polskiego Oświecenia” 1955-1956 oraz „Historia i Teoria Literatury. Studia” 1959. Wielokrotnie wyjeżdżał za granicę, m.in. w 1946, 1949 i 1955 do Francji, w 1949 do Anglii, w 1949 do Bułgarii i Danii, w 1952 do NRD, a w 1954 do Chin. Artykuły, recenzje i przekłady z francuskiego publikował w tygodniku „Przegląd Kulturalny” 1952-1962; od 1954 do 1959 cykl Jak wam się podoba i miesięczniku „Dialog” 1957-1966. Od 1954 należał do kolegium redakcyjnego „Kwartalnika Neofilologicznego”. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia w dziedzinie literatury. W połowie lat pięćdziesiątych rozpoczął też studia nad twórczością Williama Shakespeare’a i z czasem stał się światowej sławy znawcą jego dorobku. W 1957 r. był w składzie redakcji miesięcznika literackiego „Europa”, obok Jerzego Andrzejewskiego naczelnego oraz Pawła Hertza, Marka Hłaski, Mieczysława Jastruna, Janusza Minkiewicza, Henryka Krzeczkowskiego, Adama Ważyka i Juliusza Żuławskiego. Zgodę na wydawanie pisma udzielono wiosną, ale cofnięto ją w listopadzie, tuż przed kolportażem pierwszego numeru. Na znak protestu Andrzejewski, Jastrun, Ważyk, Hertz, Żuławski, Dygat i Kott wystąpili z partii. W eseju Ukąszenie Gogola albo o straconych złudzeniach Adam Michnik napisał, że „był to w owym czasie gest bez precedensu: przedtem z Partii nikt nie występował, z Partii można było tylko być wyrzuconym. Odejście z PZPR grupy pisarzy miało wymiar symboliczny. Ci sami ludzie, którzy po wojnie namawiali polską inteligencję, by udzieliła wsparcia władzy komunistycznej, teraz publicznie wypowiadali tej władzy posłuszeństwo”. Przez dwa sezony od 1958 do 1960 zajmował stanowisko kierownika literackiego w Teatrze im. Stefana Jaracza w �?odzi. W latach 1960-1965 ponownie pracował w IBL PAN, gdzie od 1962 do 1964 kierował Pracownią Literatury Oświecenia we Wrocławiu i w Warszawie oraz został członkiem Rady Naukowej Instytutu. W latach 1964-1969 należał do komitetu redakcyjnego serii „Studia z Okresu Oświecenia”. Kilka miesięcy 1963 spędził w Oxfordzie na St. Anthony’s College, gdzie pracował naukowo. W marcu 1964 należał do sygnatariuszy tzw. „Listu 34” – dwuzdaniowego protestu pisarzy i uczonych, sformułowanego w obronie wolności słowa w PRL. Również w 1964 Jan Kott został członkiem honorowym prestiżowego Modern Language Association of America i otrzymał reaktywowaną rok wcześniej Nagrodę im. Herdera. W 1965 otrzymał stypendium Fundacji Forda i w 1966 wyjechał do USA, gdzie wykładał jako visiting professor na uniwersytecie w Yale 1966-1967; 1968-1969 oraz Berkeley 1967-1968; w Polsce zaczyna się wtedy antysemicka nagonka marcowa. W 1968 pracował też na belgijskim uniwersytecie w Louvain, a od 1969 jako full professor w State University of New York w Stony Brook. Gościnnie wykładał także w wielu uniwersytetach na całym świecie. Władze polskie uniemożliwiły mu formalne przedłużenie pobytu za granicą i w 1969 odebrały badaczowi tytuł profesora Uniwersytetu Warszawskiego jego publikacje w Polsce zostały objęte zakazem druku. Rozprawy i szkice na temat teatru publikował w londyńskich „Wiadomościach” 1969-1981 oraz zagranicznych czasopismach teatralnych i literackich, głównie w USA, m.in. w „Tri-Quarterely”, „Performing Arts”, „Theatre Quarterly”, „Arion”, „The New Republic”, „Salmagundi”, „Partisan Review”, „The New York Review of Books”, The Drama Review”. Uczestniczył – jako doradca lub reżyser – w wystawieniach sztuk Shakespeare’a, antycznych tragedii greckich oraz utworów Witkacego i Sławomira Mrożka w teatrach angielskich i amerykańskich głównie na studenckich scenach uniwersyteckich. Jako stypendysta Fundacji Guggenheima w roku akademickim 1972-1973 wygłaszał przez semestr wykłady na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. W 1975 wszedł w skład redakcji artystycznego pisma „Cahiers de l’Est” i w tym samym roku otrzymał nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku. W sezonie 1976/1977 pełnił funkcję naczelnego doradcy dramatycznego w wiedeńskim Burgtheater, a w roku akademickim 1978/1979 ponownie wykładał na uniwersytecie w Yale. Gdy w 1979 otrzymał obywatelstwo amerykańskie, mógł odwiedzać Polskę. W 1981 uczestniczył w przerwanym przez stan wojenny Kongresie Kultury Polskiej. Od 1983 był na emeryturze. Jednak powrócił do pracy dydaktycznej jako visiting scholar w The Getty’s Center Santa Monica w roku akademickim 1985-1986. W 1985 otrzymał amerykańską nagrodę George’a G. Nathana dla najlepszego krytyka teatralnego roku. Nie przestał publikować. W latach osiemdziesiątych drukował artykuły w wydawanych w Paryżu „Zeszytach Literackich” i w nowojorskim „Przeglądzie Polskim”. Za szkice o tragedii greckiej Zjadanie bogów otrzymał w 1988 nagrodę Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego ITI. Od 1989 publikował w „Dialogu” m.in. cykl felietonów Dwie strony i w „Tygodniku Powszechnym”. W tym samym roku został też członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1993 otrzymał medal Roberta Lewisa amerykańskiego pedagoga i reżysera za dorobek w dziedzinie poszukiwań teatralnych. Był członkiem stowarzyszenia The Phi Beta Kappa, prestiżowego, najstarszego honorowego bractwa studenckiego w USA. W 2002 jego prochy zostały sprowadzone do Krakowa i pochowane na cmentarzu Rakowickim. Pośmiertnie zbiory badacza zdeponowane zostały w Archiwum Emigracji Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.

Źródło: encyklopediateatru.pl

---

Inne pozycje tego autora w zbiorach biblioteki: