Wergiliusz, Publius Vergilius Maro, ur. 70 r. p.n.e., Andes k. Mantui, zm. 19 r. p.n.e., Brundisium ob. Brindisi, najwybitniejszy z epików rzymskich. Był synem rolnika; w czasie konfiskaty gruntów na rzecz weteranów wojennych ok. 40 r. został pozbawiony ziemi, kształcił się w Cremonie, Mediolanie, Neapolu i Rzymie, gdzie osiadł na stałe. We wczesnej twórczości pozostawał pod wpływem neoteryków, następnie zwrócił się ku poezji Grecji klasycznej.
Bukoliki, Georgiki:
Najwcześniejsze utwory Wergiliusza, zawarte w tzw. Appendix Vergiliana, to drobne wierszyki wzorowane na Katullusie, [>>] krótkie poematy i epylliony. W składającym się z 10 utworów zbiorze Bukolik polski wybór 1953, zwanymi też eklogami powstały 42–39 r., wzorował się na sielankach Teokryta, ale wprowadził też wiele motywów oryginalnych; tłem bukolik jest często wieś italska. Po sukcesie Bukolik został przyjęty do kręgu Mecenasa, przyjaciela cesarza; zabezpieczony materialnie, otrzymał na własność kilka majątków, m.in. na Sycylii, gdzie najchętniej przebywał. Z inspiracji cesarza Oktawiana Augusta, dążącego do odrodzenia rolnictwa zrujnowanego w czasie wojen domowych, powstał poemat dydaktyczny Georgiki polski przekład całości 1956, składający się z 4 ksiąg: o uprawie roli, o pielęgnacji drzew, o hodowli bydła, o pszczelarstwie; ozdobą poematu są liczne dygresje pochwała Italii, życia i trudu rolnika, opis krainy zamieszkanej przez Scytów, wstrząsający opis zarazy.
Eneida:
Z inspiracji cesarza powstał też 29–19 r. rzymski epos narodowy w 12 księgach — Eneida 1. wydanie polskie 1590, która miała uświetnić dzieje państwa rzymskiego i uzasadnić prawa Rzymu do panowania nad światem; poeta składał również hołd wywodzącej się od bogini Wenus dynastii julijsko-klaudyjskiej. W 1. części epopei księgi I–VI, wzorowanej na Odysei, Wergiliusz przedstawił tułaczkę Eneasza z towarzyszami po upadku Troi i ukazał wizję przyszłości Rzymu, portretując wybitnych Rzymian; w 2. części księgi VII–XII, pozostającej pod wpływem Iliady, opisał walki Trojan w Lacjum. Twórca Eneidy jest zwany Homerydą, gdyż przejął wiele wątków od Homera, ale od greckiego poety różni go dbałość o celowość środków poetyckich np. porównań, ukazanie stanów psychicznych bohaterów; nastrój Eneidy jest też inny niż w epopejach Homera — Wergiliusz przemawia tonem wzniosłym i patetycznym. W poemacie epickim dochodzą do głosu elementy liryczne, poeta wpływa na uczucia słuchacza: potrafi wywołać grozę, litość, współczucie; zostały zachowane pewne cechy właściwe poezji neoteryków i technice poetów aleksandryjskich aleksandryjska poezja — każda księga ma odrębną, zwartą kompozycję. Styl jest zretoryzowany. Zachwyt budzi brzmienie heksametru, który poeta potrafił dostosować do każdego nastroju. Wergiliusz jest mistrzem poezji w takim stopniu, w jakim mistrzem prozy był Cyceron. Eneida to utwór nie ukończony, poeta nie nadał mu ostatecznej formy; w testamencie zakazał jego publikacji, jednak cesarz nie uszanował woli Wergiliusza; już 17 r. utwór trafił do czytelników, stając się lekturą w szkołach rzymskich, a później przez wiele wieków wywierał wpływ na rozwój europejskiej epiki.
Poezja Wergiliusza inspirowała też twórców polskich, Eneida stała się wzorem dla M.K. Sarbiewskiego i A. Mickiewicza, Sz. Szymonowic i J.B. Zimorowic naśladowali Bukoliki, a K. Koźmian w Ziemiaństwie — Georgiki. Wergiliusz zmarł 19 r. p.n.e w Brundisium obecnie Brindisi.
