Notka biograficzna:
Prus, Bolesław
Prus Bolesław, właśc. Aleksander Głowacki, ur. 20 VIII 1847, Hrubieszów, zm. 19 V 1912, Warszawa,
powieściopisarz, nowelista, dziennikarz i felietonista.
20 VIII 1847
urodził się w Hrubieszowie
1863–64
brał udział w powstaniu styczniowym
1866–68
studiował w Szkole Głównej Warszawskiej
1875–87
pisał Kroniki tygodniowe w „Kurierze Warszawskim”
1875
ożenił się z kuzynką, O. Trembińską
1886
opublikował Placówkę
1890
ukończył powieść Lalka
1894
opublikował powieść Emancypantki
1895
podróż po Niemczech, Francji i Szwajcarii
1897
opublikował powieść historyczną [>>] Faraon
19 V 1912
zmarł w Warszawie.
Pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej. Po wczesnej stracie rodziców wychowywał się u krewnych. Do szkół uczęszczał w Lublinie i w Siedlcach, skąd przeniósł się do Kielc, gdzie nauczycielem był jego starszy brat Leon, działacz „czerwonych”.
Powstaniec, dziennikarz, felietonista
Walczył w powstaniu styczniowym 1863–64, ranny znalazł się w szpitalu, a potem w więzieniu. Po odbyciu kary ukończył gimnazjum w Lublinie i 1866 rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej Warszawskiej. Po 2 latach przerwał je i próbował podjąć ponownie w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach, skąd został wydalony. Przez pewien czas był guwernerem w dworach ziemiańskich, pracował też jako robotnik w Warszawie. Publikował od 1864, ale za właściwy debiut uważał szkice Listy ze starego obozu wydane pod pseudonimem Bolesław Prus, „Opiekun Domowy” 1872. W tym czasie rozpoczął też współpracę z „Niwą”, pismami humorystycznymi „Mucha” i „Kolce” oraz z „Kurierem Warszawskim”, w którym 1875–87 z krótką przerwą ogłaszał stały cykl felietonów Kroniki tygodniowe. Publikował je także m.in. w „Ateneum”, „Nowinach” redaktor naczelny 1882–83, „Kurierze Codziennym”, „Tygodniku Ilustrowanym”, poruszając najbardziej aktualne tematy i tworząc wielowątkową „epopeję” życia Warszawy i kraju. W 1875 ożenił się z kuzynką, O. Trembińską.
Początki twórczości
Twórczość literacką rozpoczął od drobnych humoresek zebranych w To i owo 1874. Najwcześniejsze nowele i opowiadania zdradzały zależność od wzorów obcych, głównie K. Dickensa np. Sieroca dola 1876. W dojrzalszych utworach Szkatułka babki 1878, Przygoda Stasia 1879, Anielka, Powracająca fala, Antek — wszystkie trzy 1880, Grzechy dzieciństwa 1883, Omyłka 1884 bohaterami, ukazywanymi z głębokim znawstwem psychologicznym, byli najczęściej ludzie skromni i ubodzy, dzieci, sympatyczni dziwacy; humor tych utworów pozwala na najtrudniejsze sytuacje życiowe patrzeć z perspektywy nadającej im formę złagodzoną. Po 1880 Prus pracował nad zagadnieniami teorii twórczości literackiej. Zadeklarował się jako zwolennik realizmu, swoje poglądy formułował m.in. w szkicach krytycznoliterackich „Ogniem i mieczem”, powieść z dawnych lat Henryka Sienkiewicza, „Kraj” 1884. W tym czasie zbliżył się do grupy pisarzy i krytyków skupionych wokół tygodnika „Wędrowiec”. Z inspiracji tego kręgu powstała pierwsza polska powieść Placówka 1886, w której są widoczne wpływy naturalizmu, z całkowicie odmiennym od dotychczasowych ujęciem postaci chłopa.
Lalka
Za największe arcydzieło powieściowe została uznana Lalka 1890, film w reżyserii W. Hasa 1968, serial telewizyjny R. Bera 1978, w której autor — ukazując dzieje miłości kupca, Stanisława Wokulskiego, do arystokratki, Izabeli ?ęckiej — zastosował nowatorskie sposoby narracji opowiadanie w 3. osobie oraz pamiętnik starego subiekta, Ignacego Rzeckiego, przywołującego przeszłość, przez co świat przedstawiony zyskuje perspektywę historyczną, a współczesność staje się konsekwencją procesu dziejowego, kształtującego losy ludzi i przemiany społeczne. Ponadto w Lalce Prus stworzył panoramę życia współczesnej Warszawy, bogatą w realia miasta.
Emancypantki i Faraon
W powieści Emancypantki 1894 podjął tzw. kwestię kobiecą oraz dokonał rozrachunku z prądami 2. połowy XIX w. materializm, pozytywizm, dekadentyzm. Do rzędu arcydzieł powieściowych został zaliczony Faraon 1897, ekranizacja J. Kawalerowicza 1966, ukazujący na przykładzie walki młodego faraona z żądnymi władzy egipskimi kapłanami mechanizmy funkcjonowania państwa.
Pozostałe utwory
Pod koniec życia Prus napisał jeszcze 2 powieści, nie dorównujące jednak jego wcześniejszym osiągnięciem: Dzieci 1909, osnuta wokół wypadków 1905–07, oraz nie dokończone Przemiany „Tygodnik Ilustrowany” 1911–12. Ponadto był autorem nowel o charakterze refleksyjno-filozoficznym, w których stosował poetykę snu, legendy, przypowieści np. Pleśń świata 1884, Cienie 1885, Z legend dawnego Egiptu 1888.
Przez całe życie miał ambicje naukowe, uważając tę dziedzinę za swoje główne powołanie. Zarys własnego systemu filozoficzno-etycznego przedstawił w syntezie Najogólniejsze ideały życiowe 1901. Zmarł 19 V 1912 w Warszawie.
Uznanie współczesnych i potomnych
Większą część życia spędził w Warszawie, dwukrotnie tylko wyjeżdżał za granicę 1881 do Wiednia oraz 1895 do Niemiec, Szwajcarii i Francji, najczęstszym celem jego krajowych podróży był Nałęczów, dokąd od 1882 niemal co roku udawał się na letni wypoczynek. Jako uznany pisarz i dziennikarz Bolesław Prus uczestniczył w wielu inicjatywach społecznych np. 1881 powstanie kas rzemieślniczych, 1897 — Towarzystwa Higienicznego, brał udział w działalności różnych stowarzyszeń i instytucji Towarzystwo Kolonii Letnich, Kasa im. Józefa Mianowskiego. Chociaż niechętnie podejmował się pełnienia funkcji publicznych, był prezesem Stowarzyszenia Kursów dla Analfabetów Dorosłych 1906, prezesem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich 1910–11. Jego imieniem nazywano stowarzyszenia i instytucje użyteczności publicznej np. 1903 Fundusz im. Bolesława Prusa przy Warszawskiej Kasie Literackiej, 1908 Towarzystwo „Higiena Praktyczna im. Bolesława Prusa”. Pomniki Bolesława Prusa znajdują się w Warszawie, Hrubieszowie i Nałęczowie, tam też działa muzeum biograficzne pisarza.
Źródło: encyklopedia.pwn.pl
Inne pozycje tego autora w zbiorach biblioteki:
![Okładka książki Antek ; Katarynka ; Z legend dawnego Egiptu / Bolesław Prus [pseud.] ; [il. Krystyna Gorecka-Wencel].](okladki/ISBN/8385/8385497862.jpg)