Książka, która wywołała burzę.
Książka Piotra Zychowicza, „Obłęd’44, czyli jak Polacy zrobili prezent Stalinowi, wywołując Powstanie Warszawskie”, ukazała się osiem lat temu i wywołała kontrowersje i spory, które w pewnym sensie trwają do dzisiaj. Publikacja wpisuje się w znacznie szerszy kontekst dyskusji dotyczącej przyczyn wybuchu i szans Powstania Warszawskiego. Różnice zdań na ten temat pojawiły się już jesienią 1944 roku w polskich kręgach politycznych na emigracji, jak również w konspiracji na ziemiach polskich. Spór między przeciwnikami i zwolennikami decyzji o rozpoczęciu walki w okupowanej Warszawie 1 sierpnia 1944 roku nigdy nie został ostatecznie rozstrzygnięty.
Piotr Zychowicz jest z wykształcenia historykiem, wydaje się jednak, że jego żywiołem jest publicystyka i dziennikarstwo, a szczególnie modna dziś tzw. „historia alternatywna”, dlatego do tez przedstawianych w jego utworach należy podchodzić z dystansem.
Przy wszystkich jednak zastrzeżeniach (moralizatorstwo oraz czasami przesadne oceny), należy pochwalić odwagę autora za publiczne stawianie trudnych pytań związanych z podjęciem decyzji o rozpoczęciu Powstania w Warszawie. Interesujący wydaje się opis ról (dziwnych, zastanawiających) niektórych głównych autorów tego dramatu: zarówno w okupowanym kraju, jak również w Londynie. Jest publiczną tajemnicą, że po wojnie niektórzy ze znanych polityków i wysokich stopniem wojskowych na emigracji mieli podobne wątpliwości i podejrzenia, jakie ma autor opisywanej tu książki. Niezwykłe wydaje się także milczenie historyków – zwłaszcza z kręgów akademickich – dotyczące niektórych zagadnień poruszonych przez Zychowicza. Czy jest to obawa przed znalezieniem się pod pręgierzem oburzonej opinii publicznej, której zdaniem „nie wolno kalać świętości”? Ale przecież nikt nie obraża pamięci Powstańców i ludności cywilnej Warszawy! Istotne wydaje się natomiast poznanie mechanizmów oraz intencji osób, które doprowadziły do tej tragedii. I pod tym względem książkę Zychowicza należy uważać za interesującą. Historia, oprócz walorów poznawczych, powinna uczyć następne pokolenia, jak wystrzegać się błędów poprzedników. Bezrefleksyjnie świętowanie kolejnych rocznic narodowych klęsk, powtarzanie tych samych tez i argumentów, tego nas nie nauczy.
Opracował: Robert Radzik
Dział Strategii Rozwoju i Promocji
Autor: Piotr Zychowicz.
Tytuł: Obłęd’44, czyli jak Polacy zrobili prezent Stalinowi, wywołując Powstanie Warszawskie.
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2013
