Żuawi – nazywani także Żuawami Śmierci – to oddział powstańczy sformowany w lutym 1863 roku przez Franciszka Rochebrune'a
Został on utworzony przez tego francuskiego oficera, na francuski wzór (lek.ka piechota, potrafiąca prowadzić działania dywersyjno-partyzanckie, m.in. podczas wojny krymskiej 1853-56)
Oddział był elitarną jednostką, posiadającą jednolite umundurowanie i uzbrojenie. Ochotnicy wstępujący do oddziału składali przysięgę, że w obliczu nieprzyjaciela nigdy się nie cofną.
Żuawi Śmierci po raz pierwszy odznaczyli się w bitwie pod Miechowem 17 lutego 1863 roku. Uczestniczyli też w zmaganiach pod Grochowiskami, Chroberzem i Krzykawką.
W szeregach oddziału – oprócz Polaków – walczyli również Francuzi, Włosi (Francesco Nullo), Węgrzy oraz przedstawiciele innych narodowości.
Wojsko polskie. Ostatnie praca Walerego Eljasza
Autor: Walery Eliasz-Radzikowski, polski malarz i fotograf. Popularyzator Tatr i Zakopanego.
Kolorowy rysunek przedstawia pięciu mężczyzn z oddziału „Żuawów śmierci", ich ubiór i uzbrojenie. Cechą charakterystyczną ubioru były duże białe krzyże na granatowych bluzach munduru. Ilustracja pochodzi z książki Augusta Sokołowskiego pt. „Dzieje Powstania Styczniowego 1863-1864" z cyklu „Powstania polskie", nakładem: Benjamina Harza (prawdopodobnie: przełom XIX/XX wieku).
MARSZ ŻUAWÓW
Nie masz to wiary, jak w naszym znaku:
Na bakier fezy, do góry wąsy,
Śmiech i manierek brzęk na biwaku,
W marszu się idzie jak gdyby w pląsy.
Lecz gdy bój zawrze, to nie na żarty,
Znak i karabin do ręki bierzem,
Bo Polak w boju, kiedy uparty,
Staje od razu starym żołnierzem,
Marsz, marsz, żuawy,
Na bój na krwawy,
Święty i prawy - Marsz, żuawy, marsz!
„Marsz Żuawów". Nie ma pewności, kim jest autor słów i muzyki. Większość badaczy uważa tego twórcę za osobę nieznaną. Byli także tacy, którzy przypisywali ten utwór Stanisławowi Moniuszce.
