László Krasznahorkai z literackim Noblem 2025. „Mistrz apokalipsy”

Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za rok 2025 otrzymał węgierski pisarz László Krasznahorkai. Tak Szwedzka Akademia uzasadniła swój werdykt.

László Krasznahorkai został 122. laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury – decyzja Akademii Szwedzkiej została ogłoszona 9 października. Laureat odbierze medal noblowski podczas ceremonii, która zgodnie z tradycją odbędzie się 10 grudnia w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Węgierski pisarz otrzyma 11 milionów koron szwedzkich (to około 1 160 000 dolarów). Wcześniej pisarz wygłosi tzw. wykład noblowski.

Chcecie przeczytać prozę tegorocznego noblisty? To będziecie musieli, niestety, uzbroić się w cierpliwość, bo tuż po ogłoszeniu werdyktu komitetu noblowskiego wszystkie egzemplarze książek Krasznahorkaia zostały wypożyczone z naszej biblioteki (ale można zapisać się w kolejkę). Jego powieści są w Polsce trudno dostępna, bo dawno nie były wznawiane. W grudniu i lutym przyszłego roku się to jednak zmieni dzięki Wydawnictwu Czarne.  

Za co László Krasznahorkai otrzymał literacką Nagrodę Nobla?

Szwedzka Akademia przyznała nagrodę węgierskiemu pisarzowi „za jego fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznej zgrozy przypomina o sile sztuki” – jak napisano w uzasadnieniu. Natomiast Susan Sontag, amerykańska krytyczka, po lekturze jego drugiej książki zatytułowanej „Melancholia oporu” ogłosiła Krasznahorkaia „mistrzem apokalipsy” współczesnej literatury.

Po polsku ukazały się trzy książki László Krasznahorkaia:

• „Szatańskie tango” (W.A.B. 2004)
• „Melancholia sprzeciwu” (W.A.B. 2007)
• „Wojna i wojna” (W.A.B. 2011).

Wszystkie powieści przełożyła Elżbieta Sobolewska. W grudniu tego roku nakładem Wydawnictwa Czarne ukaże się wcześniej niepublikowana po polsku powieść „A świat trwa” (w przekładzie Elżbiety Sobolewskiej), a w lutym 2026 roku wznowienie „Szatańskiego tanga”.

Co wiemy o László Krasznahorkaiu?

László Krasznahorkai urodził się w 1954 roku w małym miasteczku Gyula w południowo-wschodniej części Węgier, niedaleko granicy z Rumunią. Zadebiutował w wieku 31 lat powieścią „Szatańskie tango” (1985), która stała się jedną z najważniejszych węgierskich powieści nie tylko lat 80. W 2014 roku pisarz otrzymał Międzynarodowego Bookera (za całokształt twórczości).

Scenerią pierwszej powieści Krasznahorkaia była podobna do miejsca, w którym pisarz się wychował, odległa wiejska okolica. Powieść przedstawia grupę zubożałych mieszkańców opuszczonej spółdzielni rolniczej na węgierskiej wsi tuż przed upadkiem komunizmu. Panuje cisza i oczekiwanie, aż nagle na scenie pojawiają się charyzmatyczny Irimiás i jego kumpel Petrina, których wszyscy uważali za zmarłych. Dla mieszkańców stają się oni posłańcami nadziei lub sądu ostatecznego. Powieść została zekranizowana w 1994 roku we współpracy z reżyserem Bélą Tarrem.

Krasznahorkai jest pisarzem postmodernistycznym. Jego teksty to strumienie świadomości, niemal bez interpunkcji – bywają więc wyzwaniem dla czytelników. Jest autorem ośmiu powieści, pięciu krótszych nowel, dwóch zbiorów opowiadań i wyborów esejów oraz wywiadów. 

Anders Olsson, przewodniczący Komitetu Noblowskiego, podkreślił w laudacji:

László Krasznahorkai jest wielkim pisarzem epickim w tradycji środkowoeuropejskiej, sięgającej od Kafki po Thomasa Bernharda, charakteryzującej się absurdem i groteskową przesadą. Ma jednak więcej strzał w swoim kołczanie i wkrótce zwraca się ku Wschodowi, przyjmując bardziej kontemplacyjny, precyzyjnie wyważony ton.

Jesteście ciekawi twórczości węgierskiego noblisty? Bo my bardzo. Już ustawiliśmy się w kolejce po jego książki.