Darko Cvijetić z Literacką Nagrodą Angelus 2025. Mamy jego książki!
Nagrodzona Angelusem „Winda Schindlera” to opowieść o pamięci, winie i próbach odkupienia. „To książka o mnie, o nas, o nas wszystkich”.
Gala wręczenia Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus odbyła się 18 października 2025 r. Podczas uroczystości we Wrocławskim Teatrze Lalek poznaliśmy nie tylko laureata – bośniackiego pisarza Darko Cvijetića, ale też innych wyróżnionych. Nagrodzono też tłumaczkę wyróżnionej powieści Dorotę Jovankę Ćirlić oraz estońską pisarkę Leelo Tungal – jej książkę „Małą towarzyszkę i listy” (przekł. Marty Perlikiewicz) docenili czytelnicy w swoim plebiscycie, przyznając Nagrodę im. Natalii Gorbaniewskiej.
O czym jest zwycięska książka?
„Winda Schindlera” (Oficyna Literacka Noir sur Blanc) to przejmująca opowieść o mieszkańcach wieżowca w Prijedorze - w rodzinnym mieście autora, nazywanym „dziurą w świecie znaną ze zbrodniarzy wojennych, obozów i malarzy”. Darko Cvijetić z jednej strony kreśli obraz codziennego życia robotniczych rodzin, ich bliskości i wspólnoty, a z drugiej pokazuje, jak te relacje bardzo się zmieniły w czasie wojny. Sąsiedzi i przyjaciele stają po przeciwnych stronach konfliktu, sięgają po broń, trafiają do obozów, rozpoznają wśród poległych.
Darko Cvijetić o swojej książce:
Wydało mi się czymś najbliższym i w zasadzie najbardziej naturalnym, by opowiedzieć o swoich sąsiadach. O tym, co przydarzyło się mnie i ludziom, którzy byli wokół mnie (...). Ten wieżowiec to metafora, metafora rozpadu Jugosławii. Bardzo chciałem wykorzystać właśnie tę przestrzeń, by opowiedzieć o tragedii, która się zdarzyła”.
Chciałem opowiedzieć o sprawach, które są przemilczane. Starałem się nie używać konkretnych imion ani nikogo nie wskazać palcem. Czas pokazał, że wszyscy są ofiarami: ci, którzy podobno zwyciężyli, ci, którzy trafili do obozu i ci, którzy zginęli pod tym wieżowcem. Bo tak naprawdę nie ma zwycięzców.
Darko Cvijetić oprócz statuetki z brązu i szkła autorstwa Ewy Rossano otrzymał nagrodę pieniężną w wysokości 150 tys. zł.
Jury Angelusa przyznaje także nagrodę za przekład. Zwyczajowo wyróżnienie to otrzymuje tłumacz lub tłumaczka zwycięskiej książki. A więc tegoroczną laureatką w tej kategorii została Dorota Jovanka Ćirlić, tłumaczka literatury pięknej z języka serbskiego, chorwackiego, bośniackiego i macedońskiego.
Cvijetić jest poetą, prozaikiem, reżyserem, aktorem i dramaturgiem. Urodził się w 1968 roku w Prijedorze. Opublikował wiele tomików poezji, wśród nich zbiory „Gęsia skóra” i „Śnieg robił wszystko, żeby nie spaść”, które w przekładzie Miłosza Waligórskiego zakwalifikowano do finału nagrody Europejski Poeta Wolności w latach 2020 i 2024. Jego wiersze przetłumaczono na kilkanaście języków, m.in. francuski, angielski, niemiecki, słoweński, hebrajski, albański, węgierski, polski, macedoński i jidysz. Oprócz poezji pisze też opowiadania i powieści oraz felietony do sarajewskiego portalu „Žurnal”.
Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus – co to za nagroda?
Nagroda Europy Środkowej Angelus to najważniejsza nagroda dla książek prozatorskich z Europy Środkowej, które ukazały się w języku polskim. Nagroda nawiązuje do tradycji Wrocławia jako miasta spotkań i dialogu. Od 2010 roku przyznawane jest też wyróżnienie dla tłumacza zwycięskiej książki, a w przypadku gdy laureatem zostaje pisarz z Polski – tłumacz jednej z książek zakwalifikowanych do finału.
W składzie jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus zasiadają: Andrej Chadanowicz (przewodniczący), Bernadetta Darska, Dobrawa Lisak-Gębala, Jerzy Madejski, Paulina Małochleb, Tomasz Mizerkiewicz i Maciej Robert.
Kto dostał Nagrodę im. Natalii Gorbaniewskiej
Kolejnym angelusowym wyróżnieniem jest Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej, która przyznawana jest przez czytelników. Upamiętnia ona zmarłą w 2013 roku rosyjską poetkę i dziennikarkę, pierwszą przewodniczącą jury Angelusa. Laureat bądź laureatka otrzymuje zaproszenie do Wrocławia na stypendium literackie. W tym roku zwyciężyła Leelo Tungal, estońska pisarka, autorka książki „Mała towarzyszka i listy”, którą na język polski przełożyła Marta Perlikiewicz. To książka o tym, jak historia i polityka wpływają na życie jednostki.
