Eliza Kącka podwójną laureatką Nagrody Nike 2025. „Książka wyjątkowa”
fot. Sławomir Kamiński/Agencja Wyborcza
Nagrodę Nike 2025 oraz Nagrodę Nike Czytelników otrzymała Eliza Kącka za książkę „Wczoraj byłaś zła na zielono”. Kapituła i czytelnicy wydali identyczny werdykt.
Gala wręczenia Nagrody Nike odbyła się 5 października – tego samego dnia jury wyłoniło tegoroczną laureatkę. Po raz dziewiąty w historii nagrody zarówno kapituła, jak i czytelnicy wydali taki sam werdykt. W finale Nike w tym roku oprócz Elizy Kąckiej znaleźli się również: Beata Guczalska, Ignacy Karpowicz, Kora Tea Kowalska, Dorota Masłowska, Tomasz Różycki i Paweł Sołtys.
O czym jest zwycięska książka?
„Wczoraj byłaś zła na zielono” Elizy Kąckiej (wyd. Karakter) została określona jako esej. To literacki zapis doświadczeń autorki z okresu ciąży i wychowania dorosłej już córki w spektrum autyzmu. Słowo „autyzm” nie pada w tekście ani razu. Już od pierwszych stron narratorka zastrzega, że będzie unikać przywoływania terminów medycznych, by nie być w ich władzy i nie dać sobie nałożyć kagańca. Bohaterką książki jest Ruda, neuroatypowa córka narratorki, której świat matka próbuje zgłębić, ale udaje jej się go jedynie „opukać”.
Nagrodziliśmy książkę przygodową, książkę, która nie odwraca się od czytelnika, przeciwnie - porywa go i zostawia z przesłaniem trafiającym do serc, krzepiącym serca. Opowieść inicjacyjna o przejściu przez jedno z najtrudniejszych doświadczeń, a zarazem literacki raport z projektu Człowiek. Książka na pograniczu science fiction, bo traktująca o bliskich spotkaniach nie tyle z Obcym, ile z Innym
– powiedziała podczas laudacji Justyna Jaworska, przewodnicząca jury.
Eliza Kącka, dziękując Rudej, bohaterce książki, która była obecna na uroczystości, a także m.in. Kotu z Mokrą Sierścią, podkreśliła:
Stoję na tej scenie jako matka – jedna z wielu, która słyszała wielokrotnie niemy krzyk swojego dziecka i swój własny. Myślałam o matkach, które to doświadczenie ze mną podzielają, i również w ich imieniu odbieram tę nagrodę.
Autorka nagrodzonej książki otrzymała statuetkę zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 tys. złotych.
Eliza Kącka jest doktorką nauk humanistycznych, literaturoznawczynią, krytyczką literacką, felietonistką, autorką książek: „Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida” i „Lektura jako spotkanie. Brzozowski – tekst – metoda”. Pracuje jako adiunktka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Była również redaktorką wyboru poezji m.in. Cypriana Kamila Norwida, Anny Świrszczyńskiej i Marii Konopnickiej. Zadebiutowała w 2015 roku książką „Halo? Pani Elizo? Archiwalia”. W 2017 roku ukazały się jej „Elizje”, w 2019 – „Po drugiej stronie siebie”, a w 2022 – „Strefa zgniotu”. W 2023 roku opublikowała „Idiomy”, zbiór esejów poświęconych ważnym dla niej twórcom i twórczyniom.
Literacka Nike – co to za nagroda?
Nagroda Literacka Nike to jedna z najważniejszych nagród literackich w Polsce. Jest przyznawana od 1997 roku za książkę, która uznawana jest za najlepszą. W konkursie mogą brać udział wszystkie gatunki literackie: poezja, dramat i proza (w tym autobiografie, eseje, pamiętniki) – oraz humanistyka o wybitnych wartościach literackich. Muszą to być książki, których autorami są żyjący pisarze.
Przed wakacjami ogłaszane są nominacje, z których na początku września siedem pozycji przechodzi do finału konkursu, a spośród finalistek i finalistów jury wyłania najlepszą książkę roku. Wyboru zwycięzcy nagrody Nike jury dokonuje na posiedzeniu, które odbywa się w dniu wręczenia nagrody, czyli w pierwszą niedzielę października – w 2025 roku był to 5 października. Statuetkę, którą otrzymują zwycięzcy, zaprojektował Gustawa Zemła.
W 2025 roku miała miejsce 29. edycja nagrody. Swoją nagrodę przyznają też czytelnicy i czytelniczki „Gazety Wyborczej”, która jest współorganizatorem nagrody.
W 2024 roku nagrodę Nike otrzymała poetka Urszula Kozioł za tomik wierszy „Raptularz”. Dwa lata temu nagrodzono Zytę Rudzką za powieść „Ten się śmieje, kto ma zęby”, a w 2022 roku Nike zdobył Jerzy Jarniewicz za tom poetycki „Mondo cane”.
